Czy suplementacja żelazem może poprawiać zdolności wysiłkowe? 

Obserwuje się, że niedobór żelaza występuje stosunkowo często wśród sportowców wyczynowych, co z kolei może prowadzić do wyraźnego obniżenia ich wydolności fizycznej i dlatego nie należy go bagatelizować, lecz podjąć właściwe strategie mające na celu poprawę stanu gospodarki żelazowej organizmu. Do głównych mechanizmów za pośrednictwem których regularne uprawianie sportu może przyczyniać się do wystąpienia zjawiska deficytu żelaza należą zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, zwiększona utrata żelaza i zmniejszenie jelitowej absorpcji żelaza w wyniku wysokiego stężenia hepcydyny, czyli hormonu białkowego produkowanego w wątrobie, którego zadaniem jest regulacja homeostazy żelaza w organizmie.

Co warto wiedzieć na temat suplementacji żelazem?

Nie ulega żadnej wątpliwości, że intensywne sesje treningowe wykonywane z dużą częstotliwością mogą prowadzić w konsekwencji do nasilenia stanu zapalnego w organizmie i wzrostu stresu oksydacyjnego, a tym samym do zwiększonej sekrecji hepcydyny i zmniejszenia jelitowej absorpcji żelaza [1, 2].

Jako podstawowy zestaw badań krwi, który wykorzystuje się w celu oceny i monitorowania gospodarki żelazowej organizmu wykonuje się stężenie hemoglobiny (Hb), hematokrytu (Ht), średniej objętość krwinki czerwonej (MCV), średniej masy hemoglobiny w krwince czerwonej (MCH) oraz poziomu ferrytyny w surowicy. U zdrowych sportowców płci męskiej i żeńskiej powyżej 15 roku życia, wartości ferrytyny do 15 µg/L są równoważne wyczerpanym zasobom żelaza w organizmie, natomiast wartości od 15 do 30 µg/L wskazują na niskie zapasy tego ważnego mikroelementu, dlatego dla osób aktywnych fizycznie w tym wieku punkt odcięcia dla stężenia ferrytyny wynoszący 30 µg/L wydaje się być właściwy.

Leczenie niedoboru żelaza - jak wygląda?

Leczenie niedoboru żelaza polega na odpowiednim poradnictwie żywieniowym, doustnym podawaniu preparatów żelaza, bądź w szczególnych przypadkach w formie iniekcji dożylnej. Sportowcy z powtarzającymi się wielokrotnie niskimi wartościami ferrytyny korzystają na ogół z okresowej doustnej substytucji preparatów żelaza. Niewątpliwie ważne jest, aby obserwować sportowców indywidualnie, powtarzając podstawowe badania krwi wymienione powyżej dwa razy w roku. Długoterminowa suplementacja żelazem w postaci odpowiedniej jakości preparatu farmaceutycznego lub w postaci iniekcji dożylnej w przypadku normalnego lub nawet wysokiego stężenia ferrytyny nie ma absolutnego sensu i może być wręcz szkodliwa [1, 2].

Dosłownie niespełna kilka miesięcy temu ukazała się interesująca systematyczna praca przeglądowa, której autorzy zdecydowali się poszukać odpowiedzi na pytanie czy suplementacja żelazem u sportowców z deficytem żelaza, lecz bez stwierdzonej niedokrwistości (ang. Iron Deficient Non-Anaemia - IDNA) może skutkować poprawą wydolności fizycznej. Dokonano analizy rezultatów dwunastu randomizowanych kontrolowanych prób klinicznych z udziałem łącznie 283 osób, pośród których znaleźli się zarówno sportowcy wyczynowi, jak i sportowcy amatorzy, trenujący rekreacyjnie.

Wpływ suplementacji żelazem

W publikacji zaobserwowano, że wzrost zdolności wysiłkowych organizmu w następstwie doustnej suplementacji żelazem stwierdzono jedynie w połowie uwzględnionych w pracy badań, a dokładniej rzecz ujmując w sytuacji, kiedy preparat żelaza został zastosowany przy stężeniu ferrytyny ≤ 20 μg/L w surowicy. Z kolei rezultaty innej systematycznej pracy przeglądowej i metaanalizy uwzględniającej wpływ suplementacji diety żelazem na wydolność fizyczną kobiet w wieku rozrodczym wskazują, że codzienna podaż żelaza w postaci doustnego preparatu farmaceutycznego znacznie poprawia możliwości wysiłkowe w przypadku wysiłków maksymalnych i submaksymalnych, zapewniając w ten sposób racjonalne uzasadnienie zapobiegania i leczenia niedoboru żelaza wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym [3, 4].

Suplementacja żelazem - czy warto?

Wyniki dostępnych badań wskazują, że doustna suplementacja preparatem żelaza przyczynia się do zwiększenia wydolności fizycznej u sportowców i osób aktywnych fizycznie z deficytem żelaza, jednak bez stwierdzonej niedokrwistości w przypadku, gdy jest ona wdrażana przy stężeniu ferrytyny ≤ 20 μg/L w surowicy. W dodatku warto również wiedzieć, że żelazo ma istotny wpływ na syntezę witaminy D, a tym samym niedobory żelaza mogą sprzyjać deficytom witaminy D. Ponadto, badania naukowe (w tym również krajowe) dowodzą, że niedobory witaminy D i żelaza często współwystępują ze sobą, co może wynikać z faktu, iż metabolizm tych dwóch substancji odżywczych jest wzajemnie powiązany [3 – 5].