Antyoksydanty i metformina – czy naprawdę takie dobre dla sportowców? 

Od zawsze antyoksydanty kojarzone były z suplementami diety czy składnikami pokarmów, których przyjmowanie miało zapewnić nam zdrowie, wydłużyć życie, uchronić przed rozwojem chorób, głównie cywilizacyjnych czy też polepszyć wyniki w sporcie. A gdybym powiedziała Wam, że nadmiar antyoksydantów może utrudnić osiąganie wyników w sporcie i że więcej wcale nie znaczy lepiej?

Zacznijmy od początku: prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu opiera się równowadze pomiędzy reakcjami oksydacji i redukcji, które podlegają licznym procesom regulacyjnym w naszym organizmie. Do zaburzenia tej równowagi na korzyść oksydacji (reakcji utleniania, w skrócie- niszczenia) może dojść w wyniku działania m.in.:

• Alkoholu, papierosów, narkotyków
• Leków
• Dopingu
• Ćwiczeń (tak, tak- pamiętajmy, że czynnikiem wyzwalającym hipertrofię mięśni jest proces ich wcześniejszego uszkodzenia, ale o tym bardziej szczegółowo niżej)
• Bakterii, wirusów, grzybów
• I innych

Gdy w organizmie przeważają reakcje oksydacyjne mówimy, że organizm znajduje się w stanie stresu oksydacyjnego. Przedłużający się stan stresu oksydacyjnego prowadzi do rozwoju szeregu chorób takich jak: cukrzyca, choroby nowotworowe, choroby sercowo- naczyniowe, neurologiczne oraz ogólnie pojęte procesy starzenia się. W kontekście sportowym stres oksydacyjny prowadzi do nadmiernego zmęczenia i nużliwości mięśni oraz bólów kostno-stawowych, częstszych kontuzji, braku przyrostów mięśniowych czy znużenia ośrodkowego układu nerwowego, które może się objawiać brakiem motywacji do treningów i chronicznym przemęczeniem.

Antyoksydanty pełnią istotną rolę w opóźnianiu reakcji oksydacji cząsteczek zewnątrz i wewnątrzkomórkowych

Do antyoksydantów zaliczamy:

1. Antyoksydanty enzymatyczne takie jak dysmutaza superoksydazy (SOD), katalaza, peroksydaza glutationu
2. Antyoksydanty nieenzymatyczne: witamina C, witamina E, glutation, bilirubina

Ćwiczenia a procesy oksydacji

Produkty procesów oksydacji, czyli wolne rodniki  powstające w trakcie wysiłku fizycznego odgrywają określoną rolę w adaptacji potreningowej, jednak mają one zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ.  Uszkodzenie mięśni powstające w trakcie treningu wyzwala kaskadę procesów zapalnych w uszkodzonej tkance mięśniowej. Do tkanki przedostają się komórki układu białokrwinkowego (neutrofile, makrofagi);  których zadaniem jest naprawa i regeneracja tkanek, która opiera się na degradacji białek i usuwaniu ,,resztek komórkowych” w wyniku czego powstają reaktywne formy tlenu (ROS).

• SKOCZYLAS Na Oczy 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• BIOTECH Vitabolic 30 tab.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• ALINESS OPC exGrape Seed 400mg 100 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Na przestrzeni lat przeprowadzono wiele badań, które miałyby pomóc w zrozumieniu wpływu antyoksydantów na efektywność treningu. Najwięcej badań przeprowadzono na witaminie C i witaminie E pojedynczo lub osobno, jednak badano również antyoksydanty takie jak : beta-karoten, koenzym Q10, NAC, kwas alfa-liponowy, kwercytyna, resweratrol, polifenole i inne. Wyniki badań nie są jednoznaczne (niejednorodne grupy, różne badane parametry) jednak nasuwa się wniosek, że u osób, które w spoczynku mają niski poziom antyoksydantów obserwuje się lepszy postęp treningowy po podaniu antyoksydantów, jednak u tych, którzy mają prawidłowy poziom- przyjmowanie antyoksydantów HAMUJE postęp. Dopiero badania na przestrzeni ostatnich kilku lat coraz częściej sugerują, że więcej wcale nie znaczy lepiej i nadużywanie antyoksydantów (podkreślam- nadużywanie, bo wielu z nas ma wskazania do przyjmowania określonych suplementów w określonych dawkach) w perspektywie długoterminowej powoduje zahamowanie szlaków sygnalizacyjnych reakcji redox przez co zaburza fizjologiczną odpowiedź na trening w skład której wchodzą:

• tworzenie się nowych mitochondriów,
• poprawa pojemności antyoksydacyjnej,
• poprawa wrażliwości insulinowej,
• hipertrofia mięśni

Ponadto są badania, które wskazują, że oprócz negatywnego wpływu na trening antyoksydanty osłabiają insulinowrażliwość. W jednym z badań  podawanie łączne witaminy C (1000 mg/dzień) i witaminy E (400 IU/dzień) miało negatywny wpływ na insulinowrażliwość u trenujących zdrowych osób w porównaniu do osób, które nie przyjmowały tych antyoksydantów.

Czy antyoksydanty są dla mnie?

Szczyt procesów adaptacyjnych po treningu przypada między okresem 48 a 96 godzin po treningu więc ciężko jest stwierdzić jednoznacznie, że należy unikać przyjmowania antyoksydantów w ciągu kilku godzin okołotreningowo. Raczej należy indywidualnie rozpatrzyć zasadność przyjmowania danego suplementu oraz wskazania. W mojej praktyce włączam nawet kilka antyoksydantów w naprawdę wysokich dawkach na przykład w niewydolności nerek, wątroby czy serca, jednak wtedy mam na uwadze, że to nie progres treningowy ale naprawa danego narządu jest priorytetem. Poziom niektórych witamin takich jak na przykład witamina C i E można oznaczyć z krwi. Określone suplementy diety mają zalecane dzienne normy spożycia i warto je włączyć w przypadku niedoborów lub danych jednostkach chorobowych, ale w mojej opinii stosowanie miliona środków ,,bo mnie stać” ,,bo więcej to lepiej”  mija się z celem. Nie ma dobrego sposobu bezpośredniego pomiaru stresu oksydacyjnego, a przynajmniej nie dla nas śmiertelników w lokalnym laboratorium. Możemy mierzyć natężenie stresu w sposób pośredni np. oznaczając stężenie kinazy kreatynowej, dehydrogenazy mleczanowej oraz obserwując subiektywnie parametry takie jak: bóle mięśni, natężenie ,,zakwasów”, obserwując częstość kontuzji, infekcji i stanów zapalnych a nawet chęć i motywację do treningów.

Metformina

Metformina jest lekiem stosowanym w cukrzycy typu 2 i w insulinooporności. Zmniejsza wątrobową produkcję glukozy i zwiększa wychwyt glukozy w tkankach obwodowych. Mechanizm działania metforminy, analogicznie do ćwiczeń, działa poprzez wyzwalanie stresu energetycznego i/lub wpływanie na reakcje redox w komórkach mięśni szkieletowych i wątrobowych poprzez aktywację AMPK. Ponadto metformina poprawia insulinowrażliwość poprzez zmniejszenie produkcji wolnych rodników tlenowych przez mitochondria w komórkach mięśniowych. Na podstawie powyższej wiedzy metforminę można uznać za antyoksydant, nieprawdaż? W ostatnich latach poszukuje się nowych zastosowań dla metforminy sugerując, że byłaby idealnym lekiem antiagingowym, kardio- i nefroprotekcyjnym czy też lekiem, który byłby pomocny w odchudzaniu.

Coraz częściej sama spotykam się też z ludźmi, którzy przyjmują lek off-label, najczęściej w trakcie redukcji i/lub celem ograniczenia apetytu. Ostatnie badania wskazują, że metformina upośledza wrażliwość insulinową u zdrowych trenujących osób. Ponadto metformina upośledza procesy oddychania mitochondrialnego, które są aktywowane w wyniku ćwiczeń. W jednym z badań podawanie metforminy osobom trenującym prowadziło do zmniejszenia  VO2 max po treningu. W innym badaniu parametr ten nie zmienił się, jednak stwierdzono znaczne zmniejszenie współczynnika wymiany oddechowej. Wpływ na osiągi ćwiczących był zmienny w zależności od stopnia upośledzenia mitochondriów w wyniku podawania leku. Oczywiście wnioski te wymagają dalszych badań jednak już teraz widać, że lek nie jest dobry na wszystko i że nie warto używać go poza wskazaniami.

Reasumując należy zawsze uważnie przyjrzeć się suplementom i lekom, które przyjmujemy i wybierać ich rodzaj oraz dawki z głową pamiętając, że ich działanie może mieć silny wpływ na organizm, niejednokrotnie bardziej przeszkadzając niż pomagając