Popularne artykuły

Insulinooporność – przyczyny, objawy, leczenie, pomoc!
Healthy Lifestyle

Insulinooporność – przyczyny, objawy, leczenie, pomoc! 

Insulinooporność to ostatnio bardzo popularna przypadłość coraz większej ilości ludzi. Spora ilość diagnozuje się sama, po wyglądzie sylwetki typowej dla zaburzeń gospodarki cukrowej, po objawach (chęć na słodkie po posiłku) i innych przypadłościach. Czy mają słuszność? Czy rzeczywiście ta przypadłość dotyczy co drugiej osoby czy jest to po prostu moda i wymówka do problemów z wagą oraz utrzymaniem diety?


Wstęp

Wiele osób bagatelizuje swoje początkowe dolegliwości, tłumacząc się brakiem czasu lub motywacji, często ignorując objawy organizmu, takie jak przewlekłe zmęczenie, chęć na słodkie, nie tylko po posiłkach oraz nadmierną senność po spożyciu pokarmu. Potem, gdy już nastąpi przyrost wagi, a niechciane kilogramy nie chcą zniknąć, rozpoczynają szukanie przyczyny. Często wina zrzucana jest na źle funkcjonującą tarczycę - to przecież ona odpowiada za metabolizm. Jako że wielu lekarzy zwróciło uwagę już na fakt często występujących zaburzeń gospodarki cukrowej, zalecają sprawdzenie podstawowych parametrów jak insulina i glukoza na czczo. I wtedy okazuje się, że nie wszystko jest do końca w porządku. Kiedy badania wychodzą źle (bo są po prostu złe lub już widać początki zaburzeń gospodarki cukrowej), nie ma mowy o poddawaniu się modzie lub wymyślaniu sobie dolegliwości, przez którą nie można schudnąć. Czy jest to więc jakiś trend, skoro coraz więcej osób jest realnie diagnozowanych przez różnych specjalistów?

Przy obecnej diecie i siedzącym trybie życia sporej grupy ludzi, nie można się dziwić, że przypadłości metaboliczne występują tak często. Nie w każdym przypadku jest to od w 100% zależne, ale uważam, że mamy duży wpływ na to, co dzieję się z organizmem. To w końcu styl życia i to, co wrzucamy do organizmu (jedzenie, napoje i wsparcie, jak suplementy) odpowiada za ekspresję niektórych genów.

Jak zatem wygląda insulinooporność i co robić, gdy ta przypadłość nas dopadnie?

Jak wygląda cząsteczka insuliny
Jak wygląda cząsteczka insuliny

Opis choroby

Insulinooporność to stan, kiedy tkanki nie są wystarczająco wrażliwe na działanie insuliny pomimo prawidłowego lub częściej podwyższonego stężenia we krwi. Tutaj wyróżnia się dwa rodzaje insulinooporności, o czym wspominałam wcześniej - uwarunkowany genetycznie, czyli pierwotny oraz nabyty (wtórny). Choroba może mieć przebieg utajony, kiedy nie odczuwa się żadnych dolegliwości, a cierpieć mogą osoby nawet bardzo szczupłe. W drugiej wersji insulinooporność ujawnia się przez różne zaburzenia, jak upośledzona tolerancja glukozy, cukrzyca typu 2 lub nawet zaburzenia nie związane bezpośrednio z gospodarką cukrową: hipercholesterolemia, hipertriglicerydemia, otyłość, nadciśnienie bądź hiperurykemia.

Insulina oddziałuje poprzez receptory insulinowe - a występują one na powierzchni większości komórek organizmu. Największa ilość znajduje się na adipocytach, czyli komórkach tłuszczowych, na powierzchni wątroby oraz mięśni poprzecznie prążkowanych.

Co prowadzi do insulinooporności?

Można wyróżnić 3 mechanizmy zaburzeń, które prowadzą do insulinooporności:

  • oporność przedreceptorowa - spowodowana np. nieprawidłową budową cząsteczek insuliny, obecnością przeciwciał na insulinę lub obecnością hormonów we krwi, które są antagonistami insuliny (kortyzol, glukagon, GH, hormony tarczycy lub androgeny)
  • oporność receptorowa - przyczyną jest zmniejszenie liczby receptorów insulinowych, do czego prowadzą różne mutacje
  • oporność postreceptorowa mówi o zaburzeniach w procesach sygnalizujących przyłączenie insuliny do jej receptora, czyli nieprawidłowości w wewnątrzkomórkowej transmisji sygnału, jak również nieprawidłowej budowie transporterów glukozy oraz o nasilonej lipolizie (zwiększenie ilości wolnych kwasów tłuszczowych - nadmierna oksydacja odpowiada za hamowanie glikolizy)

Mówiąc w uproszczeniu, organizm nie reaguje prawidłowo na hormony, a jest to spowodowane różnymi czynnikami wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi. 

Błąd na tle żywieniowym, popełniany przez większość osób, to nadmierne spożywanie wysokiej ilości węglowodanów, przy małej aktywności. Dużo mówi się o spożywaniu śniadań węglowodanowych - o poranku poziom kortyzolu, który wybudza nas ze snu, jest dość wysoki. Przy takim poziomie, insulinowrażliwość jest znacznie obniżona, dlatego nie warto spożywać posiłków ją stymulujących, bo nie wszystkie mechanizmy zadziałają poprawnie.

Najchętniej na insulinę reaguje tkanka tłuszczowa - gdy w mięśniach nie ma już miejsca i receptory znajdujące się na ich powierzchni nie reagują, tkanka tłuszczowa zgarnia wszystko dla siebie. Ten mechanizm zachodzi u osób z niską aktywnością fizyczną, ponieważ glikogen mięśniowy nie jest odpowiednio zużywany, a węglowodany w diecie są na stale wysokim poziomie. Stąd też najczęściej bierze się nadwaga, a oporność na insulinę się pogłębia. Jak wyżej wspomniałam istnieją inne przyczyny powstawania insulinooporności, zatem nie tylko u osób mało aktywnych z nieodpowiednią dietą może wystąpić ta choroba.

Insulinooporność może być błędnym kołem wynikającym z naszych złych nawyków życiowych i żywieniowych
Insulinooporność może być błędnym kołem wynikającym z naszych złych nawyków życiowych i żywieniowych

Inne, powiązane czynniki z zaburzeniami metabolizmu i gospodarki cukrowej, to stres, nieodpowiedni sen oraz jego niedobory, ciąża, otyłość, nagromadzenie toksyn oraz niektóre leki farmakologiczne.

Warto zwrócić uwagę, że wszystkie wymienione wyżej czynniki są ściśle powiązane ze stanami zapalnymi organizmu. Dlatego przy leczeniu insulinooporności warto redukować stres, zadbać o odpowiedni sen, uzupełniać niedobory mikroskładników oraz wspierać organizm w redukcji stanu zapalnego, by mógł odpowiednio reagować na insulinę.

Podstawą do wszystkiego powinna być odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna dostosowana do możliwości organizmu. 

Sama insulinooporność często ciągnie za sobą inne problemy zdrowotne, jak cukrzyca typu 2, PCOs, hiperkortyzolemia, hiperprolaktynemia czy nadczynność tarczycy. Warto zatem zadbać o organizm, by nie wynikły z tego dodatkowe schorzenia.

Często zaburzona jest również gospodarka lipidowa - zazwyczaj profil lipidowy charakteryzuje się niskim HDL, a triglicerydy i frakcja LDL są znacznie podwyższone. Dochodzi do tego niealkoholowe stłuszczenie wątroby, które również występuje przy insulinooporności. To postępująca choroba wyniszczająca wątrobę, na którą również warto zwrócić uwagę przy ustalaniu odpowiedniej diety oraz suplementacji.

Suplementacja w insulinooporności

Suplementacja wpierająca przy insulinooporności powinna mieć szerokie działanie. Przy leczeniu farmakologicznym grupą leków zawierających metforminę, często ujawniają się niedobory - warto wspierać organizm odpowiednimi mikroskładnikami. Te leki wpływają również na stan jelit, co również powinno zostać doprowadzone do równowagi - jelita to podstawa odporności organizmu, ich odpowiednie funkcjonowanie tworzy barierę, która chroni go przed powstawaniem stanów zapalnych. Stany zapalne również są tym, czego warto unikać. Warto zainteresować się również innymi mikroskładnikami, które mają znaczenie w tym schorzeniu, jak i również ziołami, które będą wpływać pozytywnie na wrażliwość insulinową oraz regulację poziomy glukozy we krwi.

Działania chorego plus suplementacja powinna przynosić poprawę, jeśli tylko będzie to sumienne i na odpowiednim poziomie. 

Cynk

Badania pokazują, że mikroskładniki, które mają znaczenie przy regulacji gospodarki cukrowej organizmu to cynk oraz chrom.

Okazuje się, że cynk jest bardzo ważny przy biosyntezie i wydzielaniu insuliny, a jego wysoka ilość znajduje się właśnie w trzustce.

Dobrą formą cynku będzie monometionina cynku, w którym cynk związany z metioniną, z łatwością rozpuszcza się i wchłania w organizmie. Metionina działa również przeciwko wolnym rodnikom, a cynk w takiej postaci znacznie poprawia odporność organizmu. Co jest ważne, ta forma nie wpływa na gospodarkę miedzi.

Inną dobrą formą cynku to orotan cynku - jest połączony z kwasem orotowym, dzięki niemu z łatwością przenika membrany komórek, co zwiększa jego wchłanialność i efektywność. Również dobrze wpływa na układ immunologiczny organizmu.

Chrom

Niedobory chromu zostały powiązane z nietolerancją glukozy i insulinoopornością - chromodulina zwiększa aktywność kinazy tyrozynowej receptora insuliny. Dobrze przyswajalną formą chromu jest pikolinian. Niedobory chromu są również związane z łaknieniami na cukier oraz wahaniem stężenia glukozy we krwi, co występuje dość często u osób z insulinoopornością.

Suplementacja chromu wpływa na znaczną poprawę metabolizmu węglowodanów

Jony chromu transportowane są przez transferynę, stąd też powiązanie nadmiaru żelaza z gorszą wrażliwością na insulinę. Taki stan jest również nieprawidłowy dla całego organizmu, zbyt duża ilość tego pierwiastka jest toksyczna.

Magnez

Apollo Hegemony B-Balance - pełen kompleks witamin B w bioaktywnych formach
Apollo Hegemony B-Balance - pełen kompleks witamin B w bioaktywnych formach

Kolejnym ważnym pierwiastkiem w insulinooporności jest magnez. Zapoczątkowanie insulinooporności jest uważane za skutek niewystarczającego poziomu magnezu wewnątrzkomórkowego. Magnez może poprawiać obraz glikemii poprzez pozytywny wpływ na receptory insuliny. Dodatkowo, metformina może wpływać na niedobory magnezu w organizmie człowieka.

Witaminy z grupy B

Witaminy z grupy B odpowiadają za metabolizm węglowodanów, białka i tłuszczów, dlatego zapotrzebowanie na nie wzrasta w przypadku problemów z gospodarką cukrową. Badania pokazują, że większość osób z cukrzycą typu 1 i 2 mają niewystarczające poziomy witaminy B1. Podobne niedobory pojawiają się u osób z insulinoopornością. Ponadto benfotiamina i witamina B6 hamują zwiększoną glikozylację białek, związaną z wysokim poziomem cukru we krwi (czyli powstawanie wolnych rodników). Warto wspomnieć, że witaminy z grupy B wspierają funkcjonowanie układu nerwowego.

Witamina B3 w dużych dawkach hamowała niszczenie komórek beta trzustki oraz zapoczątkowała ich regenerację - dzięki temu zwiększała się wrażliwość na insulinę i poprawiło się wykorzystanie glukozy. Do tego, witamina B3 również zmniejszała glikozylację białek, czyli zapobiegała powstawaniu wolnych rodników.

Niedobory kwasu foliowego i witaminy B12 prowadziły do podwyższonego poziomu homocysteiny, a co za tym idzie, do zwiększonego ryzyka zawału, demencji i degeneracji mięśniowej. Nie jest to korzystne przy wahaniach poziomu cukru we krwi i zwiększonej liczbie stanów zapalnych.

Apollo Hegemony Diamond Fish Oil to połaczenie kwasów Omega 3 wraz z witaminami D3 i K2 w celu całościowego wsparcia walki z insulinoopornością
Apollo Hegemony Diamond Fish Oil to połaczenie kwasów Omega 3 wraz z witaminami D3 i K2 w celu całościowego wsparcia walki z insulinoopornością

Tu warto zwrócić uwagę, że przy długim stosowaniu metforminy, która używana jest często przy insulinooporności, pojawiają się niedobory witaminy B12, dlatego istotne jest aby uzupełniać ją w trakcie i po kuracji.

Witamina D

Równie dobrym wsparciem jest witamina D. Wiele badań dowodzi, że zbyt niski poziom witaminy D jest powiązany z występowaniem chorób metabolicznych i autoimmunizacyjnych. Niedobory tej witaminy powodują zwiększone ryzyko syndromu metabolicznego, zwiększają oporność na insulinę oraz zmniejszają jej wydzielanie. Wysoki poziom witaminy D występował przy niższych odczytach poziomu glukozy we krwi. W badaniach przedstawiono, że u osób z niskim poziomem wit D we krwi (poniżej normy),  jej suplementacja (4000 IU) przez 6 miesięcy znacznie poprawiła wrażliwość na insulinę i obniżyła insulinooporność.

Do witaminy D również należy dołączyć witaminę K2 MK7, wspierającą prawidłową gospodarkę wapnia oraz witaminę A, której receptory znajdują się równorzędnie z receptorami witaminy D - warto zatem zachować równowagę pomiędzy nimi.

Kwasy tłuszczowe Omega 3

Omega 3 będzie miała istotny wpływ na parę czynników. Przyjmowanie EPA+DHA w odpowiedniej dawce wyreguluje cały profil lipidowy, często zaburzony przy insulinooporności. Dodatkowo, zmniejsza insulinooporność, poprzez stymulację wzrostu adiponektyny, spadek rezystyny oraz RBP. Jest to dość istotne przy całościowej kuracji, zwłaszcza, że trudno jest dostarczyć z diety odpowiednią ilość tych kwasów, przy znacznej przewadze omegi 6.

Inozytol

MZ Store Choline & Inositol - połączenie Choliny i inozytolu w celu wsparcia insulinooporności
MZ Store Choline & Inositol - połączenie Choliny i inozytolu w celu wsparcia insulinooporności

Mio-inozytol to ciekawa substancja, wykryta w zmienionej ilości u pacjentów z cukrzycą typu 2, co nakłoniło naukowców do dalszych badań. Substancja ta została określona jako wpływająca na insulinooporność. Wykazano, że mio-inozytol może mieć wpływ na funkcjonowanie receptorów insuliny oraz uwrażliwienie komórek na insulinę. Najlepiej działa również przy często współistniejącym PCOS, zwłaszcza jeśli chodzi o uregulowanie hormonów i niespodziewany powrót miesiączki.

Berberyna

Berberyna zajmuje dość mocną pozycję wśród substancji roślinnych polecanych na insulinooporność. Działanie berberyny jest hipoglikemizujące - uwrażliwia komórki na insulinę, pobudzając je do przyjmowania glukozy oraz zmniejsza wyrzut glukozy z wątroby. Zwiększa również wydzielanie glukagonu.

Po przyjmowaniu 1 grama berberyny dziennie, poziom hemoglobiny glikowanej u pacjentów z cukrzycą typu 2 znacząco spadł. Berberyna jest stosunkowo bezpieczna, choć długie stosowanie nie zostało jeszcze dokładnie przebadane. Berberyna w swoim działaniu porównywana jest do metforminy, jednak nie wpływa negatywnie na mikrobiotę jelit oraz nie powoduje niedoborów witaminy B12 - jest w końcu naturalna. Berberyna działa również korzystnie na profil lipidowy - co jest istotne przy insulinooporności.

Cynamon

Ekstrakt z cynamonu przebadany nie tylko na zwierzętach, ale i ludziach, wykazał sporo właściwości poprawiających stan pacjentów z syndromem metabolicznym. Cynamon znacznie poprawia wrażliwość na insulinę oraz transport glukozy. Dawka cynamonu znacznie obniżyła wzrost glukozy we krwi po przyjęciu jej doustnie oraz poprawiła wrażliwość insulinową. Cynamon również obniżył stężenie glukozy na czczo oraz ciśnienie krwi.

Apollo Hegemony Berberine - efektywna dawka berberyny w postaci wysokoprzyswajalnego chlorowodorku
Apollo Hegemony Berberine - efektywna dawka berberyny w postaci wysokoprzyswajalnego chlorowodorku

Do tego obniżał stan zapalny organizmu oraz hamował powstawanie AGEs, czyli końcowych produktów glikacji, powodujących stres oksydacyjny i niszczenie komórek organizmu.

Cynamon wpływa również korzystnie na profil lipidowy oraz wpływał na poziom hemoglobiny glikowanej. Do tego, poprawiał parametry u osób z PCOS. Najlepiej sprawdzi się oczywiście ekstrakt z cynamonu, wsparciem może być również zwykły cynamon.

Morwa biała (ekstrakt)

Przebadana pod kątem właściwości hipoglikemizujących, wykazała zdolność do znacznego obniżania poziomu glukozy we krwi oraz hemoglobiny glikowanej. Ponadto wrażliwość na insulinę wzrosła, co znacznie obniżyło insulinooporność. Ponadto znacznie poprawił się transport glukozy do komórek. Podczas przyjmowania morwy białej, reakcja gospodarki cukrowej organizmu po posiłku, była znacznie bardziej stabilna. Mówi się również, że hamuje wchłanianie węglowodanów, dzięki czemu również ogranicza podnoszeniu się poziomu cukru we krwi. Również dobrze działały liście morwy, w formie naparu.

Gymnema sylvestre

To zioło znane w Indiach od dawna - leczono nim cukrzycę. Stąd też badania na jego efektywność. Wykazano, że ekstrakt znacznie poprawia reakcję insuliny oraz jej odpowiednie wydzielanie po 60 dniach stosowania. To pomogło uregulować poziom glukozy we krwi. Dzięki obecności kwasu ekstrahowanego z Gymnemy, można znacznie obniżyć stężenie glukozy, dzięki lekkiemu ograniczeniu wchłaniania cukru do krwi. Gymnema, podobnie jak chrom, ma również pozytywny wpływ na ograniczanie potrzeby spożywania słodkiego, co jako kolejna część w jej działaniu, pozwalało na utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz poziomów glukozy we krwi.

4-hydroksyizoleucyna

To aminokwas wyekstrahowany z nasion kozieradki, znanej w medycynie tradycyjnej ze względu na swoje właściwości przeciwcukrzycowe. Ten aminokwas zwiększa uwalnianie insuliny, odpowiednio na wzrost stężenia glukozy. Dodatkowo zmniejsza oporność na insulinę w mięśniach i w wątrobie. Do tego, 4-hydroksyizoleucyna zmniejszała masę ciała u otyłych myszy. Obniżenie masy ciała wiązało się bezpośrednio ze znacznym spadkiem insuliny oraz glukozy. Aminokwas zmniejszał również poziom trójglicerydów we krwi oraz całkowity poziom cholesterolu. Znacznie efektywniejszy w badaniach był ekstrakt, niż sama kozieradka. Ziarna mogą być dobrym dodatkiem do diety i stosowanego ekstraktu.

Tauryna

Czyli kolejny aminokwas, został również przebadany w związku z oddziaływaniem na syndrom metaboliczny. Po przyjmowaniu tauryny u badanych znacznie zmniejszyła się hiperglikemia, a wrażliwość na insulinę wzrosła. Tauryna miała również dobry wpływ na profil lipidowy, zmniejszając poziom trójglicerydów i cholesterolu całkowitego. Tauryna również poprawiała wrażliwość komórek wątroby na insulinę oraz hamowała powstawanie stresu oksydacyjnego.

Ekstrakt z banaby

Przez wiele lat również był stosowany jako pomoc w leczeniu cukrzycy, a pierwsze badania dotyczące skuteczności jego działania, ukazały się ponad 60 lat temu. Hipoglikemizujące właściwości banaby zostały przebadane nie tylko na zwierzętach, ale i ludziach. Ekstrakt powodował obniżeniu poziomu cukru we krwi, wpływał również pozytywnie na cholesterol, regulując jego frakcje. Banaba wpływała również na oporność na insulinę, zmniejszając ją, poprzez poprawienie metabolizmu glukozy.

Kwas alfa-liponowy

Działający jak antyoksydant, zwalcza stany zapalne organizmu i redukuje ilość wolnych rodników. Jest również stosowany przy problemach z gospodarką cukrową. Suplementy zawierające kwas liponowy (r-ALA) potencjalnie pomagają poprawić wrażliwość insulinową i poprawiają ogólny stan organizmu (ciśnienie krwi i poziom cholesterolu we krwi). Niektóre badania pokazują również, że r-ALA obniża poziom cukru we krwi. Jest to dobry suplement, mający szerokie zastosowanie.

W kwestii wyboru probiotyków, wiodącym producentem najwyzszej jakości probiotyków pozostaje Seeking Health. Probiota 12 to produkt zawierający aż 12 wyizolowanych szczepów bakterii probiotycznych!
W kwestii wyboru probiotyków, wiodącym producentem najwyzszej jakości probiotyków pozostaje Seeking Health. Probiota 12 to produkt zawierający aż 12 wyizolowanych szczepów bakterii probiotycznych!

Resweratrol

Resveratrol również zwiększa wrażliwość na insulinę oraz stabilizuje poziom glukozy we krwi. Ma również zdolności antyoksydacyjne, co pomaga zmniejszyć stany zapalne organizmu oraz stres oksydacyjny. Resweratrol reguluje profil lipidowy, co jest również dość istotne przy insulinooporności, dodatkowo w badaniach zauważono jego wpływ na obniżenie apetytu oraz zmniejszenie tempa tycia.

Probiotyki

Dość istotnym elementem przy leczeniu insulinooporności jest zadbanie o odpowiednią mikrobiotę jelitową. Okazuje się, że ma ona dużą rolę w tym schorzeniu, a dokładniej - dysbioza jelitowa. Nierównowaga pomiędzy bakteriami Firmicutes i Actinobacteria a Bacteroidetes była ściśle powiązana z insulinoopornością, przyrostem wagi i innymi elementami składającymi się na syndrom metaboliczny. Dysbioza jelitowa wpływa na pracę całego organizmu, dlatego warto dbać o jej równowagę, zwłaszcza, gdy czynniki wpływające na nią negatywnie dotykają nas każdego dnia. To między innymi stres, toksyny, przetworzone jedzenie, leki (w tym metformina), alkohol, papierosy i inne. Ciekawym szczepem konkretnie przy walce z otyłością jest Lactobacillus gasseri BNR17 - to jego niedobory wykryte zostały u osób otyłych, z syndromem metabolicznym. Warto jednak pamiętać, że normowanie mikrobioty nie odbywa się za pomocą przyjmowania tylko jednego szczepu, odpowiadającego za konkretne działanie. Podstawowe probiotyki mogą być równie ważne przy regulacji mikroflory jelitowej, zwłaszcza gdy cierpi ona na co dzień.

Podsumowanie

Kuracja przy insulinooporności powinna opierać się przede wszystkim na odpowiednio dobranej diecie oraz wysiłku fizycznym. Jeśli te elementy zostaną zachowane, istotna może okazać się suplementacja uzupełniająca. Należy pamiętać o wszystkich aspektach - od uzupełniania niedoborów, aż po bezpośrednie wsparcie gospodarki cukrowej organizmu i uwrażliwianie komórek na insulinę. Są duże szanse na zmniejszenie insulinooporności dzięki tym wszystkim czynnikom. 

Warto jest również zadbać o inne aspekty życia, jak na przykład odpowiednia jakość snu - jego niedobory wpływają negatywnie na wrażliwość na insulinę oraz poziomy glukozy we krwi.

Obejrzyj webinar i dowiedz się więcej!

Autor: Sylwia Lelonek

 

______________________________________________________________________________________________________________

 

Powiązane artykuły

2 Comments

  1. Grzegorz Klonek

    Insulinooporność jest dziś bardzo powszechnym problemem i – niestety – w głównej mierze odpowiada za to niezdrowy styl życia. Dieta obfitująca w węglowodany i siedzący tryb życia, a także stres to główni winowajcy. Warto regularnie badać poziom glukozy we krwi, a w razie problemów z redukcją masy ciała czy ogólnym osłabieniem, zmęczeniem i sennością – dobrze jest skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem. Odpowiednia dieta i aktywny styl życia mogą zdziałać cuda – i insulinooporność odejdzie w niepamięć.

  2. Patrycja

    Państwo nie napisali bardzo istotnej rzeczy, że np. morwa biała podwyższa insulinę.

Dodaj komentarz

Wymagane pola są zaznaczone *